اصغر کریمی

علیرغم فشارزیاد بر جنبش کارگری و رهبران کارگری در ایران، در سال های اخیر اعتصابات کارگری بی وقفه افزایش یافته و بر دامنه و عمق و طول اعتصابات افزوده شده است. در تاریخ جنبش کارگری در ایران، هیچگاه تعداد اعتصابات به این حد نرسیده بود. حتی در برخی مراکز کارگری، در هرکدام از آنها، سالانه تعداد قابل توجهی اعتصاب شکل گرفته است. کمیته اعتصاب یک ارگان مهم رهبری اعتصاب است که بیش از پیش مورد استقبال فعالین و رهبران کارگری قرار گرفته و در سالهای اخیر در جریان بسیاری از اعتصابات تشکیل شده است. جا دارد به بحث حول جوانب مختلف آن بپردازیم.

 روشن است که اعتصاب یک اقدام مبارزاتی علنی است و بدون رهبران علنی به جائی نمیرسد. در هر اعتصابی تعدادی از کارگران مبارز و بانفوذ جلو می افتند و اعتصاب را رهبری میکنند و همه از دولت و وزارت اطلاعات و مدیر و کارفرما و توده کارگران آنها را می شناسند و بر نقش آنها واقفند. اما این بدان معنی نیست که رهبری یک اعتصاب، هیچ مکانیزم مخفی ای ندارد. تجربه هزاران اعتصاب نشان داده است که رهبری آنها هم مخفی است هم علنی. اعتصاب حرکتی علنی است و رهبران علنی میخواهد و هیچ اعتصابی فقط به شیوه مخفی و به کمک رهبران مخفی عملی نمیشود. کسانی باید مقابل چشم همه، رفقای خود را هدایت کنند، اعتصاب را چپ و راست کنند، مذاکره کنند و علنا جواب کارفرما و عوامل حکومت را بدهند و بر تردید رفقای خود غلبه کنند. بنابراین تعدادی از رهبران اعتصاب علنی هستند و همه آنها را میشناسند. اما برای مقابله با توطئه های متعددی که علیه رهبران اعتصاب صورت میگیرد، برای جلوگیری از اخلال و بهم خوردن اعتصاب و بویژه برای تدارک از قبل یک اعتصاب، کارگران در عمل محافل و جمع هائی دارند که مخفیانه درمورد چند و چون اعتصاب بحث میکنند و تصمیم گیری میکنند. کمیته اعتصاب شکل جا افتاده و سازمانیافته رهبری اعتصاب است.

 کمیته اعتصاب ترکیبی از کارگران پیشرو و فعال است که تعدادی از آنها به عنوان نماینده کارگران در صف اول اعتصاب قرار دارند و بعضا فعالینی هستند که نظرات رادیکال و پیشروی دارند و در میان کارگران نفوذ کلام دارند اما بدلایل مختلف از جمله حساسیت عوامل رژیم به آنها و زیر ضرب بودن آنها، بطور علنی جلو صحنه قرار نمیگیرند. این دسته از فعالین کارگری در پشت صحنه اعتصاب نقش مهمی در هدایت و شکل دادن به اعتصاب و خواستهای کارگران و سایر جنبه های آن دارند. اینها کارگرانی هستند که نسبت به پایمال شدن حقوق کارگران بسیار حساسند و مدام درمقابل شکافهای درون کارگران و برای متحد کردن کارگران دل میسوزانند و به کارفرما و دولت و ارگانهای دولتی و وعده وعیدهای آنها توهمی ندارند. و نه تنها در طول اعتصاب بلکه مدام مشغول آگاه کردن کارگران، تحکیم اتحاد درمیان کارگران، ایجاد فضای اعتراضی، بالا بردن سطح توقع کارگران و آگاه کردن کارگران به حقوق خود و خنثی کردن اراجیف دشمنان کارگران هستند. این دسته از کارگران که کم و بیش در همه کارخانه ها و مراکز کارگری هستند، بدلیل وضعیتی که دارند حتی بعضا در کمیته اعتصاب شرکت نمیکنند اما ارتباط نزدیکی با کمیته اعتصاب دارند و پیوندهای محکمی با رهبران علنی کارگران دارند و بدینطریق در شکل گیری و هدایت اعتصاب نقش بازی میکنند. کمیته اعتصاب در شرایط کنونی مخفی است اما برخی اعضای آن بدون اینکه وابستگی شان به کمیته اعتصاب علنی باشد نقش هدایت علنی اعتصاب را برعهده دارند. تصمیم به شروع اعتصاب، انتخاب روز و نحوه شروع اعتصاب، تدوین مطالبات اعتصاب، تصمیم به تجمع و راهپیمائی همزمان با اعتصاب، تاکتیک های اعتصاب و یا تهیه برخی ملزومات راهپیمائی مانند پلاکارد یا اطلاعیه و خبررسانی از جنبه های مهم یک اعتصاب است که اکثرا در کمیته اعتصاب مورد بحث قرار میگیرد، حول آنها تقسیم کار میشود و توسط رهبران علنی و یا برخی دیگر از کارگران بانفوذ به میان توده کارگران برده میشود.

 کمیته اعتصاب و مجمع عمومی

معمولا بعد از شروع اعتصاب است که کارگران احساس قدرت میکنند، مجمع عمومی تشکیل میدهند، دست به تجمع و تظاهرات و راهپیمائی میزنند، شعار میدهند، پلاکارد بلند میکنند، جائی را اشغال میکنند، مقام و مسئولی را هو میکنند و سخنرانی اش را به هم میزنند و غیره. در شرایط کنونی در بسیاری اوقات، کارگران قبل از شروع اعتصاب ممکن است نتوانند مجمع عمومی برگزار کنند و درمورد اعتصاب در مجمع عمومی تصمیم گیری کنند، در نتیجه موضوع اعتصاب در کمیته اعتصاب مورد بحث و بررسی قرار میگیرد، اما با شروع اعتصاب برگزاری مجمع عمومی عملی میشود. درواقع خود رهبران کارگری و کمیته اعتصاب بیشترین تلاش را برای جمع کردن کارگران و تشکلیل مجمع عمومی میدهند و در آن درمورد اعتصاب و ادامه آن، خواستهای آن، تجمعات هزمان و غیره بحث و تصمیم گیری میشود. در چنین صورتی مجمع عمومی، در کنار کمیته اعتصاب، به ظرفی برای هدایت و سازماندهی همه وجوه اعتصاب تبدیل میشود و کمیته اعتصاب را تکمیل میکند.

 بهردرجه در جریان یک اعتصاب مجمع عمومی نقش بیشتری داشته باشد، کار کمیته اعتصاب راحت تر میشود، خطرات کمتری آنرا تهدید میکند و پوشش محکم تری به فعالین و رهبران علنی و مخفی میدهد. با اینهمه و حتی در صورت برگزاری هرروزه مجمع عمومی، بدلیل فضای خفقان و فقدان آزادی بیان و اعتصاب، هنوز کارگران و رهبران آنها امکان بحث و تصمیم گیری علنی درمورد همه وجوه اعتصاب را ندارند و بعضا در خود مجمع عمومی نیز مجبورند درمورد بعضی جنبه های اعتصاب بطور سربسته حرف بزنند. در نتیجه کمیته اعتصاب، حتی درصورت برگزاری هرروزه مجمع عمومی، حیاتی است.

 وظایف کمیته اعتصاب:

کمیته اعتصاب وظایف متعددی دارد که برای یک اعتصاب سازمان یافته و موفق ضروری است. از اطلاع رسانی به جامعه که اهمیت زیادی برای پیروزی یک اعتصاب دارد تا بسیج خانواده ها و جلب همبستگی داخلی و بین المللی با اعتصاب، تا بحث حول تاکتیک های اعتصاب و سایر جوانب آن موضوعات مختلفی است که در کمیته اعتصاب باید به بحث گذاشته شود و تصمیم گیری شود. اما همانطور که قبلا گفته شد، تاکید بر نقش کمیته اعتصاب در این زمینه مطلقا به معنی کمرنگ کردن نقش مجمع عمومی نیست. جنبه های مختلف کار به هر درجه ممکن است باید در مجمع عمومی مورد بحث قرار گیرد و توده وسیعتری از کارگران در آنها شریک شوند و نیروی وسیع آنها به جریان افتد. این یکی از جنبه های مهم آموزش کارگران نیز هست. در واقع کمیته اعتصاب وظیفه دارد کارهائی را که مجمع عمومی بدلیل فشارهای پلیسی قادر به انجام آن نیست، بعهده بگیرد.

کمیته اعتصاب ظرف اتحاد کارگران پیشرو:

در شرایطی که طبقه کارگر فاقد تشکل های بزرگ و توده ای برای هدایت مبارزه کارگران در سطح کارخانه و در بعد سراسری است، کمیته های اعتصاب یک ابزار مهم متحد نگهداشتن کارگران، متشکل کردن کارگران و مبارزات روزمره آنها، و در عین حال ظرف مهمی برای شکل دادن به صف رهبران کارگری است و به همین دلیل در جریان اعتصابات شاهد تشکیل روز افزون کمیته های اعتصاب در مراکز مختلف کارگری میباشیم. کمیته های اعتصاب، فعالین و رهبران کارگری را مجرب تر و ورزیده تر خواهد کرد، دانش تشکیلاتی آنها را افزایش خواهد داد و به نسل جدید و جوانتر فعالین کارگری فرصت میدهد در سطح رهبری کارگران و اعتصابات نقش ایفا کنند و بسرعت تجارت رفقای قدیمی تر خود را بیاموزند.  با اینهمه کمیته اعتصاب حتی در شرایط کنونی تنها ظرف تجمع فعالین و رهبران کارگران نیست و کارگران پیشرو به اشکال مختلف و در سطح سراسری نیز به اقدامات باارزشی در سالهای گذشته دست زده و پیشروی های قابل توجهی نیز داشته اند. این تلاش ها توجه کل طبقه کارگر را به مساله تشکل بیشتر نموده و عملی بودن آنرا در اذهان بیشتری جا انداخته و تحرک وسیعتری را در سطوح مختلف بوجود آورده است. هرقدم پیشروی در این زمینه راه متشکل کردن کارگران در سطح کارخانه را نیز هموارتر کرده است.

 کمیته های اعتصاب در شرایط اعتلای انقلابی نطفه های شوراهای واقعی کارگری هستند. سال ٥٧ به کمک همین کمیته های اعتصاب بود که شوراهای کارگری در بسیاری از مراکز کارگری بنیان گذاشته شد. فعالین و رهبران کارگری که امروز در شکل کمیته اعتصاب متشکل میشوند فردا ستون فقرات تشکل های سراسری و بزرگ کارگران از جمله شوراهای واقعی کارگری هستند.

 طبقه کارگر برای هدایت اعتصابات روزمره خود، برای حضور در صحنه سیاسی جامعه، برای قرار گرفتن در صف مبارزه آزادیخواهانه مردم برای یک زندگی بهتر و رهائی از شرایط مشقت بار کنونی به تشکل های خود و به صف گسترده ای از رهبران خود نیاز دارد. کمیته های اعتصاب یکی از راههای تحقق این امر بزرگ در پیشروی طبقه کارگر و کل جامعه است و بنابراین لازم است با حساسیت مورد توجه فعالین کارگری قرار گیرد.